Ευαγγελιστής Ματθαίος,
σ’ αυτό το απόσπασμα του Ευαγγελίου…
αναφέρει …
“Αιτείτε και θα σας δοθεί…
ζητείτε και θα βρείτε…
χτυπάτε και θα σας ανοιχτεί…
γιατί καθένας που αιτεί λαμβάνει,
και αυτός που ζητάει βρίσκει, και σ’ αυτόν που χτυπάει θα του ανοιχτεί”.
Ο Άγιος Φανούριος που τιμά η εκκλησία σήμερα 27 του Αυγούστου, σημειολογικά και κατά παράδοση συμβολίζει ακριβώς αυτό που αναφέρει το απόσπασμα του Ευαγγελίου, στην συνείδηση των απλών ανθρώπων την αφύπνιση ή την εύρεση της πίστης του ανθρώπου στο υπέρτατο καλό …
Από παιδί θυμάμαι την γιαγιά μου να λέει …μικρή μου όταν χάνεις κάτι και ψάχνεις αλαφιασμένη γύρω- γύρω και δεν το βρίσκεις , μην μαυρίζεις την ψυχούλα σου αλλά ζήτά το από τον άγιο…
και θα σου φανερωθεί …και μη ξεχάσεις να του τάξεις μια πίτα για τη μανούλα του… έτσι παιδί μου λέγαμε στις πατρίδες από παράδοση…
«Άγιε μου Φανούρη, φανέρωσε μου το… και εγώ θα φτιάξω μια πίτα για την ψυχή της μάνας σου»… και να το θυμάσαι…γιατί το ζητάει ο Άγιος…
Αυτό στο χθες… τα χρόνια πέρασαν …και σαν παρακαταθήκη από τα ελάχιστα γονεϊκά της πατρίδας … ζητώ από τον άγιο και μου φανερώνεται …μια θύμηση πίστης… αυτό είναι για μένα ο Αι- Φανούρης …είναι η δύναμη της πίστης… και το κράτησα από τα μικράτά μου… γιατί…
…Για τους απλούς ανθρώπους ο Άγιος Φανούριος υπήρξε η μορφή που πάντοτε θα βοηθούσε να βρεθούν τα χαμένα… Από γαμπρούς και νύφες μέχρι χαμένα πρόσωπα ή ακόμη και μικρά καθημερινά μα απαραίτητα…και ακόμη σοβαρότερα.. το κουράγιο για την ζωή και η αγάπη για τον συνάνθρωπο…
…Οι ευσεβείς άνθρωποι που τάζουν φανουρόπιτα όταν έχουν σοβαρό λόγο την πηγαίνουν στην εκκλησία για να “διαβαστεί” και μετά τη μοιράζουν… Οι περισσότεροι τάζουν με την καρδιά τους και απλώς τη μοιράζονται με συγγενείς και φίλους…
Έτσι κάθε χρόνο στις 27 Αυγούστου οι Εκκλησίες γεμίζουν πίτες φτιαγμένες από τις νοικοκυρές… είναι οι γνωστές σε όλους μας «Φανουρόπιτες»…
Πρόκειται για μια μίξη, λαϊκής παράδοσης, πίστης και τοπικών εθίμων που ξεκίνησε στη Ρόδο και επεκτάθηκε σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο καθένας κατά την πίστη και την ανάγκη του ζητάει…
Σε πολλές περιοχές της ελληνικής επικράτειας ακόμη και σήμερα αυτές τις μέρες, ανύπαντρες γυναίκες πηγαίνουν στην Εκκλησία με την φτιαγμένη από τα χέρια τους Φανουρόπιτα, με ένα και μόνο αίτημα. Να «φανερωθεί» ο σύζυγος…το βράδυ στον ύπνο τους…στο όνειρο της ζωής τους…
Η αμαρτωλή μάνα του Αγίου …
Αν και κανείς δεν γνωρίζει λεπτομέρειες για το που, πότε και πως έζησε ο Άγιος, εντούτοις η λαϊκή φαντασία έσπευσε να τις δημιουργήσει.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν, η μητέρα του Αγίου ήταν άνθρωπος που δεν βοηθούσε τους άλλους…σε αντίθεση με το παιδί της ήταν μια αμαρτωλή, ασεβής, φιλοχρήματη και άπονη γυναίκα, που πρόδωσε ακόμη και το ίδιο της το παιδί…και εκείνο ο Άγιος πάντα την συγχωρούσε και παρακαλούσε για χάρη της …κάτι που από παράδοση ζητά και από όλους για να τον βοηθήσουν να ελαφρυνθεί η μάνα του από τα βάρυτα της ψυχής της …
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, αρκετοί είναι αυτοί που φτιάχνουν την πίτα για «να συγχωρεθεί η μάνα του Αγίου». Αυτό το έθιμο όμως είναι ελάχιστα διαδεδομένο…
Η ιστορία του Αγίου Φανουρίου …κατά παράδοση…
Η παράδοση λέει ότι μέχρι τον 14ο ή 15ο κατ’ άλλους αιώνα, ο Άγιος δεν ήταν γνωστός… Εκείνη την εποχή στη Ρόδο, κατά την διάρκεια εργασιών αναστήλωσης των τειχών της πόλεως, αποκαλύφθηκε πως υπήρχε ένας μισογκρεμισμένος Ναός στον οποίο υπήρχαν πολλές παλαιές εικόνες.
Μέσα στα ερείπια λοιπόν της παλιάς εκκλησίας, βρέθηκαν πολλές εικόνες. Όλες ήταν φθαρμένες, εκτός από μία που ήταν σε ανεξήγητα άριστη κατάσταση, λες και είχε αγιογραφηθεί εκείνη τη στιγμή… αυτή ήταν η εικόνα του Αγίου Φανουρίου…Τα 12 μαρτύρια
Η εικόνα έδειχνε στη μέση ένα παλικάρι, ντυμένο σαν Ρωμαίος στρατιωτικός, που κρατούσε στο δεξί του χέρι σταυρό, πάνω από τον οποίο έκαιγε λαμπάδα, ενώ γύρω υπήρχαν 12 παραστάσεις με τα 12 μαρτύρια του άγνωστου μέχρι τότε Αγίου…
Έτσι λοιπόν η λαϊκή μας παράδοση λέει ότι …ο Άγιος Φανούριος, ήταν ένας νεαρός Ρωμαίος στρατιωτικός, ένας από τους πιο πολυβασανισμένους Αγίους, που κράτησε με σθένος την πίστη του και υπέμεινε καρτερικά για την αγάπη του Χριστού τα δώδεκα φρικτά βασανιστήρια του Ρωμαίου Αυτοκράτορα…
Δεν υπέκυψε σε κανένα… Τον χτύπησαν με ρόπαλα… Ξέσκισαν τη σάρκα του με σιδερένια νύχια και έπειτα του έριξαν αλάτι στις πληγές…Τον έδεσαν χειροπόδαρα σε ξύλο και έκαψαν τα πλευρά του… Μετά τον έδεσαν σε τροχό με καρφιά, που του ξέσκιζε το κορμί και τον έριξαν σε λάκκο με άγρια ζώα που δεν τον κατασπάραξαν, αλλά ημέρεψαν από την παρουσία του…
Μετά τον πλάκωσαν με ασήκωτη πέτρα, αλλά ο Άγιος κατάφερε να τη σηκώσει… Τότε του έδωσαν κάρβουνα να τα θυσιάσει στους Θεούς, αλλά προτίμησε να τα κρατά και να του καίνε τα χέρια… Επειδή επέμεινε στην πίστη του, τον έκαψαν ζωντανό…
Αυτός ήταν ο άγιος που μέχρι τον 14ο ή 15ο κατ’ άλλους αιώνα, δεν ήταν γνωστός…Το όνομα που φαινόταν εκεί πάνω στην παλιά εικόνα ήταν «Ο Άγιος Φανώ», ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (1355-1369) διάβασε την επιγραφή και λόγω της ετυμολογίας του ονόματός του, για τον απλό κόσμο έγινε ο “Άγιος Φανούριος”…
Ο Νείλος της Ρόδου τότε, ζήτησε από τον Σουλτάνο να του δώσει άδεια για να ανακαινίσει την κατεστραμμένη εκκλησία…. Όταν πήρε την άδεια, αναστήλωσε το ναό ακριβώς στην παλιά θέση του. Ο ναός σώζεται ως και σήμερα και αποτελεί ιερό προσκύνημα όλων των Χριστιανών στην Ρόδο…
Φανούριος φῶς πᾶσι πιστοῖς παρέχει,
Κἂν εἰς σκότος δ᾿ ἔκειτο τῆς γαίας μέγα.
Εἰκάδι ἑβδομάτῃ Φανουρίου σηκὸς γῆθεν φάνθη.
Πως διαδόθηκε η πίστη στον ΄Αγιο…το θαύμα της Ελευθέρωσης των αιχμαλώτων
Σύμφωνα με την παράδοση, λίγο αργότερα από την εύρεση της εικόνας και το χτίσιμο του Ναού στη Ρόδο, τρεις Ιερείς από την Κρήτη είχαν πάει να χειροτονηθούν στα Κύθηρα.
Κατά την επιστροφή όμως τους έπιασαν Αγαρηνοί και τους πούλησαν σκλάβους στους Τούρκους της Ρόδου. Εκεί άκουσαν για πρώτη φορά για τον Άγιο Φανούριο, και πήγαν και έκαναν δέηση στην εικόνα του Αγίου για να τους απελευθερώσει.
Τότε, ο Άγιος Φανούριος εμφανίστηκε στον ύπνο των Τούρκων που είχαν αγοράσει τους ιερείς ως σκλάβους και ζήτησε να τους αφήσουν ελεύθερους.
Οι Τούρκοι όμως έκαναν το αντίθετο: Αλυσόδεσαν και τους τρεις και τους φέρονταν πολύ χειρότερα, νομίζοντας πως ήταν απλά ένα όνειρο.
Ο Άγιος εμφανίστηκε ξανά στον ύπνο τους και τους απείλησε αλλά οι Τούρκοι και πάλι δεν τον άκουσαν με αποτέλεσμα να τυφλωθούν, να έχουν έχουν φοβερούς πόνους στο σώμα ενώ τα ίδια δεινά είχαν και μέλη των οικογενειών τους.
Τότε ζήτησαν συγχώρεση από τους σκλάβους Ιερείς, παρακαλώντας τους να τους σώσουν και να τους θεραπεύσουν.
Οι τρεις Ιερείς προσευχήθηκαν και ο Άγιος Φανούριος φανερώθηκε για μια ακόμη φορά στον ύπνο των Τούρκων. Τους είπε πως για να τους θεραπεύσει, πρέπει να γράψουν ο καθένας από ένα γράμμα απελευθέρωσης των Ιερέων μπροστά στην εικόνα του, στη Ρόδο.
Οι Τούρκοι έκαναν αυτό που τους είπε και οι τρεις Ιερείς απελευθερώθηκαν. Συγκλονισμένοι από το μεγάλο θαύμα, έφτιαξαν ένα αντίγραφο της εικόνα του Αγίου Φανουρίου και το πήραν στην Κρήτη, διαδίδοντας το όνομα και την θαυματουργή Χάρη του Αγίου!
Η σπηλιά του Αγίου στην Κύπρο…
Η μεγάλη πίστη όμως στον Άγιο συναντάτε και στην Κύπρο όπου υπάρχει ένα ιδιαίτερο προσκύνημα, η σπηλιά του Αγίου Φανουρίου που βρίσκεται στον κατεχόμενο Άγιο Γεώργιο Κερύνειας στο οποίο διατηρείται μια παράδοση για τον άγιο Φανούριο.
Σε μια βραχώδη ακρογιαλιά, σ΄ένα σπήλαιο στα βόρεια του χωριού, βρίσκεται το εικόνισμα του Αγίου, στο οποίο ο Άγιος κρύφτηκε όταν καταδιωκόταν από τους Σαρακηνούς προερχόμενος από την Μικρά Ασία.
Σε προσπάθεια του να υπερπηδήσει με το άλογο του τους βράχους της περιοχής γκρεμίστηκε και σκοτώθηκε, ενώ τα οστά του αλόγου του αποτυπώθηκαν στους βράχους.
Κάθε χρόνο οργανώνονται εκδρομές για την πανήγυρη του Αγίου Φανουρίου στην Κερύνεια, με εκατοντάδες κόσμου να δηλώνει παρόν παίρνοντας μαζί τους και την Φανουρόπιτα.
Γιατί φτιάχνουμε την Φανουρόπιτα;
Σύμφωνα με την παράδοση, η Φανουρόπιτα φτιάχνεται για να σωθεί η ψυχή της μητέρας του Αγίου Φανουρίου.
Η μητέρα του ήταν μία αμαρτωλή γυναίκα, πολύ σκληρή με τους φτωχούς στους οποίους συμπεριφερόταν απάνθρωπα.
Ο γιος, ο Αγιος Φανούριος, προσπάθησε να την σώσει από την Κόλαση, αλλά δεν τα κατάφερε. Για αυτό παρακάλεσε, να μην φτιάχνουν τίποτα για αυτόν, αλλά μόνο για την μνήμη και την ψυχή της μητέρας του: «Θεός σχωρεσ’ τη μάνα του Αγίου Φανουρίου».
Έτσι, στις 27 Αυγούστου που γιορτάζουμε τον Άγιο Φανούριο, στον εσπερινό της παραμονής της γιορτής του, οι γυναίκες προσκομίζουν στον ναό τη φανουρόπιτα, έθιμο παλαιότατο, που ανακαλεί στις μνήμες μας παρόμοιες προσφορές των αρχαίων Ελλήνων προς τις θεότητες τον Πέπανο.
Η φανουρόπιτα ευλογείται από τον ιερέα και μοιράζεται στο τέλος τού εσπερινού σε όλο το εκκλησίασμα. Από αυτές που έχουν ευλογηθεί πρώτα στην εκκλησία μοιράζουν στη γειτονιά ζητώντας να συγχωρεθεί η μητέρα του Αγίου.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι 7 ή 9 παραδοσιακά, καθώς συμβολίζουν τα μυστήρια της εκκλησίας, τις μέρες της δημιουργίας και τα τάγματα των αγγέλων.
Άλλα έθιμα με Φανουρόπιτα
Όπως συμβαίνει με όλα τα έθιμα, υπάρχουν παραλλαγές για τη φανουρόπιτα σε όλη την Ελλάδα.
-Στην Κρήτη, την Κύπρο, τη Σκιάθο, τη Φλώρινα και άλλες περιοχές, η φανουρόπιτα φτιάχνεται για να βρουν οι ανύπαντρες κόρες γαμπρό.
-Άλλοι πιστεύουν ότι φέρνει καλοτυχία και φωτίζει τον δρόμο της ζωής του καθενός.
-Λέγεται ακόμη ότι ο Άγιος Φανούριος προστατεύει τους αγρότες φανερώνοντας τα κλεμένα ζώα.
-Αν λοιπόν θέλετε να σας φανερώσει ο Άγιος Φανούριος κάτι φτιάξτε μια φανουρόπιτα, ευλογήστε την στην εκκλησία και περιμένετε τα αποτελέσματα!
Η συνταγή της παραδοσιακής Φανουρόπιτας
Υλικά
1/2 ποτήρι νερού (150 ml)ελαιόλαδο
1 κ.γλ. κανέλα
1 κ.γλ. γαρίφαλο
1 κ.γλ. μοσχοκάρυδο
1/2 ποτήρι (100 γραμμ.)ζάχαρη
2½ ποτήρια νερού (750 ml)φρεσκοτριμμένο πορτοκάλι
2 πορτοκάλια (ξύσμα)
800 γραμμ. αλεύρι που φουσκώνει μόνο του (κοσκινισμένο)
200 γραμμ. κορινθιακή σταφίδα
1 κ.σ. μπέικιν
ζάχαρη άχνη για πασπάλισμα
ταψί 30 εκ. καλά λαδωμένο
Εκτέλεση
Σε μια λεκάνη βάζουμε το ελαιόλαδο, τα μυρωδικά, τη ζάχαρη, το ξύσμα, το χυμό. Ανακατεύουμε πολύ καλά με σύρμα. Κοσκινίζουμε το αλεύρι με το μπέικιν. Λίγο λίγο, ανακατεύοντας, το προσθέτουμε στα υγρά. Τελειώνουμε το ζύμωμα με το χέρι. Τέλος προσθέτουμε τη σταφίδα και ζυμώνουμε το μείγμα. Το αδειάζουμε στο λαδωμένο ταψί και ψήνουμε τη φανουρόπιτα στους 180οC, στον αέρα, στην προτελευταία σχάρα, για 45΄ ή μέχρι να φουσκώσει και να ξεκολλήσει από τα τοιχώματα. Η φανουρόπιτα είναι έτοιμη όταν μπήγοντας ένα μαχαίρι στην πίτα αυτό βγαίνει στεγνό.
Πηγή: Ορθόδοξος συναξαριστής ,Λαογραφικά Άπαντα, Λαογραφικά Πολίτη και Λουκάτου ,Ροδιακά Νέα
