Η υφαντική τέχνη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της Αρναίας Χαλκιδικής. Ο τόπος γνώρισε μεγάλη οικονομική ακμή στο παρελθόν λόγω της υφαντικής που ήταν η κύρια ασχολία των γυναικών.


Αυτή την ζωοδότρια για τον τόπο υφαντική τέχνη, την ιστορία και την παράδοση της Αρναίας και της ΒΑ Χαλκιδικής στην υφαντουργία μπορεί να γνωρίσει κανείς στο Μουσείο Υφαντικής της πόλης.
Η επίσκεψη στο μουσείο Υφαντικής το οποίο στεγάζεται σ’ ένα παραδοσιακό διώροφο κτίριο της Αρναίας, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος μύησης στην τέχνη και την τοπική παράδοση των υφάντρων της περιοχής.


Όλα ξεκινούν με το που προσεγγίζει κανείς το παραδοσιακό διώροφο κτίριο που φιλοξενεί το Μουσείο …μια πολύ χαρακτηριστική ιδιωτική κατοικία που είναι γνωστή ως η «Οικία Γιαννούδενας» η οποία χρονολογείται από το 1870. Το κτίριο αναστηλώθηκε και διαμορφώθηκε κατάλληλα από τον Δήμο για να στεγάσει το μουσείο Υφαντικής.
Στο σπιτικό της Γιαννούδενας…
Η «Οικία Γιαννούδενας» εντάσσεται στον πυκνά δομημένο ιστό των κατοικιών της Αρναίας. Βρίσκεται πολύ κοντά στην κεντρική πλατεία της πόλης και απέναντι από το Ιστορικό και Λαογραφικό μουσείο. Πρόκειται για ένα πέτρινο διώροφο κτίριο, μεταγενέστερο του «γιατράδικου».

Μια εσωτερική σκάλα συνδέει το ισόγειο με τον όροφο. Στο ισόγειο παρατηρούμε την ύπαρξη ενός χαρακτηριστικού δομικού στοιχείου της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, της σάλας, στο μπροστινό μέρος του κτιρίου αμέσως μετά


την είσοδο του επισκέπτη στο εσωτερικό του. Η σάλα αντικαθιστά το χαγιάτι στις κατοικίες που κατασκευάστηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου αιώνα και αποτελεί τον χώρο διεξαγωγής των διαφόρων οικιστικών ασχολιών.

Η Υφαντική της Αρναίας … οι περίφημες υφάντρες και τα χειροποίητα αριστουργήματα…

Η ιστορία των χειροποίητων χαλιών της Αρναίας χάνεται στο βάθος του χρόνου…σχέδια κλασικά γεωμετρικά, όπως «η κρικέλα», «ο ψαλιδωτός ήλιος» αλλά και άλλες τεχνικές, που καταγράφονται στην υπόλοιπη Μακεδονία και Θράκη, όπως τα «θηλωτά» και «με το νύχι», κυριαρχούν στους πολύχρωμους χώρους.

Κυρίαρχο σχέδιο όμως είναι τα «καλλιγραφικά» αρνιώτικα χαλιά, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται (κυρίως) στη διακόσμηση των τοίχων.


Στα περισσότερα από αυτά η ημερομηνία κατασκευής τους, όπως και τα αρχικά της υφάντρας που τα έφτιαξε, σώζονται υφασμένα σε κάποια άκρη.

Τα θέματά τους προέρχονται από σχέδια μετρητών κεντημάτων σταυροβελονιάς, επηρεάζονται από το νεοκλασικισμό και απεικονίζουν π.χ. «το άρμα της Ηούς», «το χορό των μουσών», αλλά και ιστορικά θέματα από τη νεότερη Ελλάδα όπως «ο χορός του Ζαλόγγου» και από την καθημερινή ζωή όπως «η βοσκοπούλα»…,


Η καλλιτεχνική αξία αυτών των υφαντών έκανε γνωστή την Αρναία ως κέντρο υφαντικής τέχνης σε όλη την Ελλάδα.

Ξενάγηση στο Μουσείο…

Στο μουσείο Υφαντικής υπάρχουν αντικείμενα και εργαλεία της υφαντικής, όπως π.χ. ο αργαλειός ή η ρόκα, καθώς επίσης και πλήθος υφαντών που με τον πλούτο των θεμάτων, των τεχνικών (όπως π.χ. «θηλωτά» και «με το νύχι») και των χρωμάτων αποκαλύπτουν έναν θησαυρό της τοπικής παράδοσης.

Τα εκθέματα του μουσείου κατά κύριο λόγο είναι δωρεά και προέρχονται από την προσωπική συλλογή της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, φημισμένης υφάντρας και εμπόρισσας και μιας από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους των γυναικών υφάντρων της χώρας που δούλεψαν με μεράκι και σκληρή δουλειά κρατώντας ζωντανή την παράδοση και ενισχύοντας σε καθοριστικό βαθμό την διάδοση της τοπικής πολιτιστικής παράδοσης.

Η εκθεσιακή σύλληψη βασίστηκε στην ιδέα της δημιουργίας ενός μουσειακού χώρου με σεβασμό στο παρελθόν και στο υπάρχον υλικό.

Η οργάνωσή του στοχεύει στο να παρουσιάσει στον επισκέπτη ένα άγνωστο θησαυρό της τοπικής μας παράδοσης, μια συνολική εικόνα της διαδικασίας επεξεργασίας του μαλλιού και της δημιουργίας των υφαντών και, παράλληλα, να τον ταξιδέψει σε μια άλλη εποχή.

Το μουσείο Υφαντικής διαθέτει μια συλλογή εκθεμάτων μοναδικής αξίας, τα οποία εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη με την αφθονία των θεμάτων, των χρωμάτων και των τεχνικών τους χωρίς να τον κουράζουν.

Ο χώρος αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα…

– Στο ισόγειο ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει βήμα προς βήμα τη διαδικασία μετατροπής της πρώτης ύλης του μαλλιού σε νήμα έτοιμο για τοποθέτηση στον αργαλειό και την ύφανση.

Οι διαδοχικές αυτές εργασίες, τοποθετημένες με χρονική ακολουθία, είναι οι εξής: το πλύσιμο του μαλλιού, το λανάρισμα του μαλλιού, το γνέσιμο με τα τσικρίκια και τη ρόκα και η ύφανση.

Τα αντικείμενα και τα εργαλεία που σχετίζονται με την διαδικασία αυτή, αλλά και υφαντά, παρουσιάζονται σε θεματικές ενότητες και προβάλλονται σε προθήκες.

Εκτίθενται, επίσης, προσωπικά αντικείμενα της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, όπως τα γυαλιά της, τα νήματα και οι βαφές που χρησιμοποιούσε καθώς και συνταγές των βαφών, εκθέματα ανεκτίμητης αξίας για τη συλλογή του μουσείου.

– Ο όροφος αποτελεί χώρο έκθεσης των προϊόντων της υφαντικής τέχνης στο σύνολό τους, όπως τα «καλλιγραφικά» χαλιά, τα οποία χρησιμοποιούσαν ως πάντες για την διακόσμηση των τοίχων, υφαντά που χρησιμοποιούνταν στο σπίτι και είδη ρουχισμού.

Τα θέματά τους είναι ποικίλα, όπως «Ο χορός των Μουσών», «Ο χορός του Ζαλόγγου», «Η Βοσκοπούλα», «Η λεβεντιά», «Ο μήνας του Μέλιτος».

Στον ίδιο όροφο ο επισκέπτης του μουσείου μπορεί να δει από κοντά πως ήταν διαμορφωμένο στο παρελθόν ένα δωμάτιο των τοπικών παραδοσιακών κατοικιών και να γνωρίσει τις συνηθέστερες μορφές υφαντών που έντυναν τα σπίτια της Αρναίας.

Η έκθεση περιέχει και σχετικό οπτικοακουστικό υλικό.
Πληροφορίες στο τηλ.: +30 23723 51100

*Ρεπορτάζ: Σουζάνα Καζάκα
*Επιμέλεια Οπτικοακουστικού Υλικού – Φωτογραφίες : Ζωή Γανίτη
*Επιμέλεια ύλης: συντακτική ομάδᨔΧαλκιδική Πολιτική”

Πηγή: Κείμενα της αρχαιολόγου Αθηνάς Μαραθιανού.