Μετά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στην Κασσάνδρα και την παράδοση του Αγίου Όρους στα μέσα Δεκεμβρίου του 1821, χιλιάδες οικογένειες από τη Χαλκιδική (κατά τον Pouqueville, 6000 γυναικόπαιδα μόνο από τη χερσόνησο του Άθω) εγκαταστάθηκαν στις Βόρειες Σποράδες και σ’ άλλα νησιά του Αιγαίου. Οι Χαλκιδικιώτες αγωνιστές και κατ΄ επέκταση οι Ιερισσιώτες, συνέχισαν τον αγώνα τους στην Νότια Ελλάδα καθ΄ όλη την διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου. Μας σώθηκαν πολλά ονόματα συμπατριωτών μας και οι αγώνες τους, χάρη στην σύγχρονη έρευνα των φακέλων τους στην Ε.Β.Ε. και στα Γ.Α.Κ.. Όμως τα αρχεία αυτά αφορούν κυρίως ονόματα αγωνιστών που επέζησαν από τους πολέμους που δόθηκαν για την ελευθερία. Πολυάριθμοι συμπατριώτες μας που έπεσαν στα πεδία των μαχών μένουν δυστυχώς άγνωστοι, εκτός συγκεκριμένων περιπτώσεων.
Μία από αυτές είναι η μαρτυρία που μας δίνει ο Ιερισσιώτης οπλαρχηγός Αστέριος Πέτρου[i] για τους οκτώ συμπατριώτες και συγγενείς του αγωνιστές που έπεσαν στη μάχη υπερασπίζοντας το νησί των Ψαρών το 1824, και το 1825 για τους τρεις συγγενείς του που έπεσαν ηρωικά στο Νεόκαστρο εναντίον του Ιμπραήμ.
Ένα όμως όνομα Ιερισσιώτη αγωνιστή που έδωσε τη ζωή του για την ελευθερία, σώζει έγγραφο που βρίσκεται σήμερα στα Γ.Α.Κ. στην Αθήνα, στο φάκελο με τα Αριστεία του 1821. Συγκεκριμένα, ο Παναγιώτης Χριστοδούλου Γραφίδης σε αίτηση που συνέταξε για την αναγνώριση των αγώνων του κατά την εθνική παλιγγενεσία, αναφέρει και τους αγώνες, υπό τις διαταγές του γνωστού Γάλλου φιλέλληνα συνταγματάρχη Κάρολου Φαβιέρου (Charles Fabvier), του αδελφού του Γεώργιου Γραφίδη που σκοτώθηκε στην Εύβοια, στην Κάρυστο.
Ο Κάρολος Φαβιέρος με ελληνική φορεσιά
Παρουσιάζω το έγγραφο αυτό για πρώτη φορά μεταγράφοντάς το στη Νέα Ελληνική ώστε να γίνει περισσότερο κατανοητό:
«Ο κ. Παναγιώτης Χριστοδούλου Γραφίδης Μακεδών από την Ερισσόν, κάτοικος ήδη των Αθηνών, υπηρέτησε στρατιωτικός τη πατρίδα καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνος υπό την οδηγία του αρχηγούντος τότε Καρατάσσου κι άλλων μετά τούτου οπλαρχηγών.
Βρέθηκε στη Κάρυστο και στη Χίο υπό τον αρχηγό Φαβιέ, στο Τρίκερι και σε άλλες επίσημες θέσεις μετά του αρχηγού Καραϊσκάκη, στην Αράχοβα και τη πολιορκία των Αθηνών, πολεμώντας ανδρείως όπου κι αν βρέθηκε και διατήρησε πάντοτε ευπείθεια στους αρχηγούς του.
Φέρθηκε με τίμια διαγωγή. Στερήθηκε στο πόλεμο έναν αδελφό του ανδρείο επίσης στρατιωτικό και έχοντα στρατιωτικά διπλώματα, που ονομάζονταν Γεώργιος Χριστοδούλου Γραφίδης. Πληγώθηκε στη Κάρυστο και φονεύθηκε υπό τις διαταγές του Φαβιέ.
Του δίνεται η παρούσα απόδειξη χάρη της αλήθειας!
24 φεβρουαρίου 1843
Αθήνα
Κανέλος Δεληγιάννης, Τσάμης Καρατάσος, Δημήτριος Πλαπούτας, Βλαχόπουλος και Πανούσος Νοταράς».
Έγγραφο που βρίσκεται στα Γ.Α.Κ. και βεβαιώνει τους αγώνες του Παν. Χρ. Γραφίδη. Γ.Α.Κ., Αριστεία, φ. 233, έγγρ. 99.
Ο Παναγιώτης Χριστοδούλου Γραφίδης λοιπόν, μαζί με τον αδελφό του Γεώργιο, είναι από τους πολλούς Ιερισσιώτες αγωνιστές που πολέμησαν για την ελευθερία της Πατρίδος προσφέροντας τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες δίπλα σε σημαντικούς αξιωματικούς και οπλαρχηγούς του 1821, όπως τον Καραϊσκάκη, τον Καρατάσο, τον Φαβιέρο, κ.α.. Πολέμησαν μετά τη λήξη του απελευθερωτικού αγώνα στη Χαλκιδική, στην εκστρατεία της Χίου, της Καρύστου, της Μαγνησίας, στο Τρίκερι, στην Αθήνα, στην Αράχοβα και όπου αλλού τους κάλεσε η πατρίδα. Για τους αγώνες του τον Παναγιώτη Γραφίδη τον τίμησε το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος το 1844, με χάλκινο αριστείο. Μετά την αποστράτευσή του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα[iii].
Ο Γεώργιος, όπως αναφέραμε, σκοτώθηκε τον Φεβρουάριο του 1826 πολεμώντας στο τακτικό σώμα στρατού που δημιούργησε ο Κάρολος Φαβιέρος. Είχε τιμηθεί με στρατιωτικό βαθμό. Είναι ο μοναδικός ήρωας Ιερισσιώτης του 1821 που χάρισε τη ζωή του για την πατρίδα και το όνομά του μας σώθηκε από το ειρημένο έγγραφο.
Τα ονόματα αυτά, όπως και άλλα που αναφέραμε σε αντίστοιχες εργασίες μας στο παρελθόν, είναι χρέος μας να τα σώσουμε και να τα γνωστοποιήσουμε στους νεότερους ως ελάχιστο φόρο τιμής για τους αγώνες που έδωσαν ώστε να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα τους καρπούς της ελευθερίας.
Η πολιορκία της Ακρόπολης, του Georg Perlberg. Σε αυτή συμμετείχε ο Παναγιώτης και ο αδελφός του Γεώργιος Χριστοδούλου Γραφίδης.
Δημοσιεύθηκε στο 18ο τεύχος του πολιτισμικού περιοδικού “Κύτταρο Ιερισσού”
Κείμενο: ΧΡΗΣΤΟΣ Μ. ΚΑΡΑΣΤΕΡΓΙΟΣ
