Το έθιμο του Άι Γιαννιού του Κλείδωνα αναβίωσε στα Νέα Μουδανιά μετά και τις φωτιές που άναψε ο Πολιτιστικός Σύλλογος ”Φάρος” των Νέων Μουδανιών.
Μικροί και μεγάλοι πέρασαν πάνω από τις φλόγες των άχυρων και ευχήθηκαν να αναβιώσει το έθιμο και την επόμενη χρονιά.
Η Ιστορία του εθίμου
Το καλοκαίρι οι αγρότες ασχολούνται με τις δουλειές τους στα χωράφια και έτσι δεν μένει καιρός για μεγάλες γιορτές. Τον Ιούνιο όμως έχουμε το θερινό ηλιοστάσιο, τις θερινές τροπές του ήλιου και την ακμή του καλοκαιριού, γεγονός που επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων και ως μια μάλλον επικίνδυνη καμπή του χρόνου, απαιτεί αναζήτηση τρόπων προστασίας. Η γιορτή του Γενεθλίου του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου συνδέθηκε με την ηλιακή αλλαγή και έτσι οι αρχαίες συνήθειες διατηρήθηκαν στη νέα θρησκεία. Για τον λόγο αυτό η γιορτή σε πολλές περιοχές λέγεται “τ’ αη-Γιαννιού του Λιοτροπιού”.
Χαρακτηριστικό έθιμο της εορτής είναι οι φωτιές. Την παραμονή μπροστά από τα σπίτια ή στους δρόμους (τρίστρατα ή σταυροδρόμια σε διάφορα μέρη), ανάβονται φωτιές με καλάμια, παλιοκοφίνια, τα στεφάνια της Πρωτομαγιάς ή τα περσινά στεφάνια του Αη Γιάννη. Οι άνθρωποι πηδούν πάνω από τις φωτιές για υγεία και λένε “Όξω ψύλλοι και κοριοί, μέσα η ρόγα η χρυσή (Λήμνος)” ή “το βάρος μου μετάξι” ή “το βάρος μου να ‘ναι μάλαμα στο σπίτι (Κάρπαθος)”. Με την τελετουργία αυτή η στάχτη της φωτιάς έχει και αποτρεπτική ή μαντική χρήση.
Μιας και η ημέρα είναι τόσο σημαντική, με τις τροπές του ήλιου, φυσικό είναι οι άνθρωποι να προσπαθούν να δουν και το μέλλον, με μαντείες που συνηθίζονται, καθώς ο Αη Γιάννης είναι Ριζικάρης και φέρνει τις τύχες. Με την χρήση του κλήδονα φανερώνονται οι τύχες και το ριζικό του καθένα. Από βραδύς, ένα αγόρι ή ένα κορίτσι “τυχερό”, με τους δυο γονείς του ζωντανούς δηλαδή, φέρνει από την βρύση αμίλητο νερό, οι νέοι και οι νέες τοποθετούν μέσα στο αγγείο με το νερό τα σημάδια τους (ένα δακτυλίδι, ένα βραχιόλι κλπ), το σκεπάζουν με κόκκινο μαντίλι και αφού το κλειδώσουν το αφήνουν όλη τη νύχτα έξω, να το δουν τ’ άστρα. Το πρωί, μόλις βγει ο ήλιος, ένα παιδί ξεκλειδώνει τον κλήδονα και τραβά ένα ένα τα σημάδια ενώ ακούγονται διάφορα δίστιχα με περιπαικτικά λόγια τα οποία εκλαμβάνονται ως μαντείες για το μέλλον, τον αγαπητικό ή τον γάμο, από τον ιδιοκτήτη του κάθε αντικειμένου. Σε πολλές περιοχές η γιορτή του Αη Γιάννη συνδέθηκε με διαφόρων μορφών τεχνικές μαντικής, π.χ. ονειρομαντεία (Νάξος), τεφρομαντεία, κατοπτρομαντεία (Κέρκυρα), μολυβδομαντεία ή αυγομαντεία (Σύρος) κ.α.. Σε αυτή την κρίσιμη ημερολογιακά περίοδο δεν λείπουν και οι αγερμοί παιδιών, η χρήση λουλουδιών και φρούτων και άλλων μαγικών συμβόλων που επιχειρούν να επιφέρουν ευημερία και υγεία στην κοινότητα.
Με όλα αυτά ο Αη Γιάννης πήρε πολλά προσωνυμία όπως Ριζικάρης, Ριγανάς, Κλήδονας, Απορνιαστής, του Λιοτροπιού, Φανιστής και άλλα πολλά.
Πληροφορίες ιστορίας: “Ελληνικές Γιορτές και Έθιμα της Λαϊκής Λατρείας” του Γ. Α. Μέγα. Κείμενο Κώστας Ιωαννίδης
