Τα Φώτα ή Άγια Θεοφάνια (1) ρίχνανε τον Σταυρό παλαιότερα στον Χαβρία από την μεγάλη γέφυρα που οδηγεί στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και μεταγενέστερα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο (Δεξαμενή) δίπλα στο ίδιο γεφύρι.
Τα παιδιά λένε τα Κάλαντα των Φώτων και ακούνε ωραίες ιστορίες για Καλικαντζάρους(2) “οι αρχαίες Κήρες (3)” που μπαίνουν από τις … καμινάδες. Μια δοξασία που μέχρι και τον 19ο αιω. αρχές του 20ου γινόταν πραγματικότητα από Μεταμφιεσμένους που έμπαιναν στα σπίτια για λάφυρο γλυκά, λουκάνικα, φρούτα, λιγοστά χρήματα … αλλά διαχέοντας πολύ κέφι.
Το πρωί μετά την Εκκλησία και τον Αγιασμό των Υδάτων ο ιερέας του χωριού περιδιαβαίνοντας όλα τα σοκάκια του χωριού μας γίνεται ευπρόσδεκτος για να δώσει ευλογία και να ραντίσει με Αγιασμό όλες τις οικίες και τους κατοίκους του.
Επίσης ομάδες παιδιών ή μεμονωμένα χτυπούν την πόρτα του κάθε σπιτιού και ρωτούν: «Να τα πούμε;». Αν η απάντηση από τον νοικοκύρη ή της νοικοκυράς είναι θετική, τότε τραγουδούν τα κάλαντα για μερικά λεπτά τελειώνοντας με την ευχή : «Και του Χρόνου. Χρόνια Πολλά».
Ο νοικοκύρης τα ανταμοίβει με κάποιο χρηματικό ποσό, ενώ παλιότερα τους πρόσφερε μελομακάρονα ή κουραμπιέδες, φρούτα, καραμέλες και λουκάνικα τα οποία τα περνούσαν στις «Σούγκλες» (σούβλα από ξύλο κρανιάς: μια μακριά μυτερή βέργα που κατέληγε σε ένα χερούλι με δυο κυκλικές υποδοχές για το χέρι).
Κόλιντα Φώτων- Παλαιοχώρι Χαλκιδικής
Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί και χαρές μεγάλες και αγιασμοί. Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό, κάθεται η Κυρά μας η Παναγιά. Σπάργανα βαστάει, κερί κρατεί και τον Αϊ – Γιάννη παρακαλεί: -Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή, δύνασαι βαπτίσεις Θεού παιδί; -Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ και τον Κύριό μου παρακαλώ. Ν΄ ανέβω πάνω στον ουρανό, Να μαζέψω ρόδα και λίβανο. -Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή, έλα να βαπτίσεις Θεού παιδί. Ν΄ αγιαστούν οι κάμποι και τα νερά, Ν΄ αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά. σφάξαμε τον πετεινό, είδαμε τα Φώτα, δώστε μας το μπαξίσι μας, να πάμε σ’ άλλη πόρτα
